سرطان نخاع یکی از بیماری‌های نادری است که می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر سلامت سیستم عصبی مرکزی داشته باشد. نخاع بخشی از دستگاه عصبی مرکزی است که پیام‌های مغز را به دیگر نقاط بدن منتقل می‌کند. وجود تومور در این ناحیه می‌تواند روند ارتباط بین مغز و بدن را مختل کرده و منجر به علائمی همچون درد، ضعف عضلانی یا حتی فلج شود. شناخت دقیق علائم، دلایل و روش‌های درمان سرطان نخاع می‌تواند به تشخیص زودهنگام و کنترل بهتر بیماری کمک کند.
سرطان نخاع چیست؟
سرطان نخاع به وجود توده یا تومور در ناحیه نخاع یا اطراف آن اطلاق می‌شود که می‌تواند خوش خیم یا بدخیم باشد. این تومورها ممکن است مستقیما در نخاع ایجاد شوند (تومور اولیه) یا از سایر نقاط بدن به نخاع گسترش یابند (تومور ثانویه یا متاستاتیک). تومورهای نخاعی می‌توانند با فشار بر بافت عصبی و اختلال در جریان مایع مغزی نخاعی، عملکرد سیستم عصبی را مختل کنند.
انواع سرطان نخاع
سرطان نخاع بر اساس محل و منشاء تومور دسته بندی می‌شود:
1. تومورهای داخل نخاعی (Intramedullary)
در داخل بافت نخاع رشد می‌کنند. شایع ترین آن‌ها عبارتند از:
- آستروسیتوما
- اپاندیموما
2. تومورهای داخل غلاف نخاع ولی خارج از بافت عصبی (Intradural-Extramedullary)
در فضای بین پوشش سخت مغزی (دورا) و نخاع قرار دارند و معمولاً شامل:
- مننژیوما
- شوانوما (نورینوما)
3. تومورهای خارج نخاعی (Extradural)
این تومورها بیشتر متاستاتیک هستند و از سرطان‌هایی مانند ریه، پستان، پروستات یا کلیه به نخاع سرایت می‌کنند.
علائم سرطان نخاع
علائم سرطان نخاع بسته به محل تومور و میزان فشار وارد شده به نخاع متفاوت است. مهمترین علائم عبارتند از:
- درد مداوم در کمر یا گردن که ممکن است در شب شدیدتر شود.
- ضعف یا بی حسی در دست‌ها یا پاها
- اختلال در کنترل مثانه و روده
- مشکلات در راه رفتن، تعادل و هماهنگی
- فلج جزئی یا کامل در برخی اندام‌ها (در موارد پیشرفته)
- کاهش حساسیت به درد، لمس یا دما
بیشتر بدانید: درمان سرطان سینه گرید ۳ با استفاده از شیمی درمانی و پرتودرمانی
دلایل و عوامل خطر سرطان نخاع
در بسیاری از موارد علت دقیق سرطان نخاع مشخص نیست، اما عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند:
- ژنتیک: برخی اختلالات ژنتیکی مانند نوروفیبروماتوز نوع 2 یا بیماری فون هیپل–لینداو با افزایش خطر تومور نخاعی همراه هستند.
- سرطان‌های دیگر: متاستاز از سرطان‌های دیگر بدن مانند پستان، ریه، کلیه یا پروستات می‌تواند باعث ایجاد تومور در نخاع شود.
- سیستم ایمنی ضعیف: افراد مبتلا به HIV یا کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند بیشتر در معرض برخی تومورهای نخاعی هستند.
بیشتر بدانید: سرطان ریه و بهترین روش های درمان آن
تشخیص سرطان نخاع
تشخیص دقیق سرطان نخاع نیاز به ارزیابی دقیق پزشک متخصص دکتر سمیرا خالدی دارد. رایج ترین روش‌ها عبارتند از:
- MRI (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی): دقیق ترین روش برای شناسایی تومورهای نخاعی و بررسی موقعیت آن‌ها.
- سی تی اسکن: برای بررسی جزئیات استخوانی اطراف نخاع.
- بیوپسی: نمونه برداری از تومور برای بررسی نوع سلولی و میزان بدخیمی.
- آزمایش مایع مغزی نخاعی (لومبار پونکسیون): در برخی موارد خاص جهت بررسی سلول‌های غیر طبیعی یا نشانگرهای زیستی.
درمان سرطان نخاع
نوع درمان بستگی به محل، نوع و اندازه تومور دارد. همچنین وضعیت عمومی بیمار در انتخاب روش درمانی موثر است. روش‌های رایج درمان شامل موارد زیر است:
1. جراحی تومور نخاعی
در صورت امکان، برداشتن تومور از طریق جراحی اولین گزینه درمانی است. در تومورهای خوش خیم نتایج جراحی اصولا موفقیت آمیز است، اما در تومورهای بدخیم ممکن است کامل برداشته نشود.
2. پرتودرمانی
برای تومورهایی که قابل جراحی نیستند یا به عنوان درمان تکمیلی بعد از جراحی استفاده می‌شود. پرتودرمانی با هدف نابود کردن سلول‌های سرطانی انجام می‌شود.
3. شیمی درمانی
استفاده از داروهای ضد سرطان، مخصوصا در مواردی که تومور منشا متاستاتیک دارد. شیمی درمانی اصولا برای تومورهای اولیه نخاع کاربرد کمتری دارد.
4. درمان‌های هدفمند و ایمنی درمانی
در برخی انواع خاص سرطان، داروهای هدفمند یا ایمونوتراپی می‌توانند موثر باشند. این روش‌ها با تقویت سیستم ایمنی بدن یا مسدود کردن مسیر رشد سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند.
بیشتر بدانید: درمان سرطان روده | روش‌های موثر درمان سرطان
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان نخاع
پیش آگهی بیماری به شدت به نوع تومور، محل آن، پاسخ به درمان و وضعیت سلامتی کلی بیمار بستگی دارد. در برخی تومورهای خوش خیم، بیماران با درمان مناسب می‌توانند زندگی طولانی و با کیفیت داشته باشند. اما در تومورهای بدخیم و متاستاتیک، طول عمر محدودتر است و تمرکز بر کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی خواهد بود.
زندگی با سرطان نخاع
زندگی پس از تشخیص سرطان نخاع نیازمند مراقبت‌های پزشکی و روانی است:
- توانبخشی فیزیکی: برای بازیابی توانایی حرکت، حفظ تعادل و قدرت عضلات.
- روان درمانی: کمک به مقابله با افسردگی، اضطراب و مسائل روحی ناشی از بیماری.
- حمایت اجتماعی و خانوادگی: نقش حیاتی در روند بهبود و کیفیت زندگی دارد.
سوالات متداول
آیا سرطان نخاع کشنده است؟
برخی از تومورهای نخاعی می‌توانند تهدید کننده حیات باشند، خصوصا اگر بدخیم یا متاستاتیک باشند. اما با درمان مناسب، در بسیاری از موارد می‌توان بیماری را کنترل کرد یا کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
آیا سرطان نخاع قابل درمان است؟
بله، در برخی موارد با جراحی یا پرتودرمانی می‌توان تومور را به طور کامل برداشت. در موارد دیگر، هدف از درمان کنترل رشد تومور و کاهش علائم است.
آیا بعد از جراحی، امکان بازگشت تومور وجود دارد؟
بله، برخی تومورها ممکن است عود کنند، به خصوص اگر برداشتن کامل آن‌ها امکان پذیر نبوده باشد. پیگیری منظم با تصویربرداری برای تشخیص به موقع بازگشت تومور ضروری است.
آیا سرطان نخاع ارثی است؟
در اکثر موارد سرطان نخاع ارثی نیست. اما برخی اختلالات ژنتیکی می‌توانند زمینه ساز ایجاد تومور باشند.
سخن آخر
سرطان نخاع یکی از بیماری‌های پیچیده و گاه نادری است که تشخیص زودهنگام آن می‌تواند نقش مهمی در موفقیت درمان ایفا کند. با آگاهی از علائم، پیگیری منظم و بهرگیری از درمان‌های نوین، می‌توان کیفیت زندگی بیماران را به میزان قابل توجهی افزایش داد.
