سرطان روده یکی از انواع سرطان در جهان است که در مراحل ابتدایی معمولا علائم واضحی ندارد، اما با پیشرفت بیماری می‌تواند زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این نوع سرطان در روده بزرگ یا راست روده (رکتوم) ایجاد می‌شود و بسته به محل، شدت و مرحله آن، روش‌های درمانی مختلفی از جمله جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند برای آن در نظر گرفته می‌شود. در این مقاله به بررسی جامع این بیماری از علائم تا درمان و بهبودی پس از آن می‌پردازیم.
سرطان روده چیست؟
سرطان روده (Colorectal cancer) به سرطانی گفته می‌شود که در کولون (روده بزرگ) یا رکتوم (قسمت انتهایی روده) ایجاد می‌شود. این بیماری از پولیپ‌های کوچک و خوش خیمی آغاز می‌شود که در صورت عدم درمان به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌شوند. با پیشرفت سرطان، سلول‌های بدخیم می‌توانند به سایر بخش‌های بدن متاستاز دهند.
سرطان روده در مردان و زنان هر دو رخ می‌دهد، اما در افراد بالای ۵۰ سال شایع تر است. عوامل خطر شامل سابقه خانوادگی، رژیم غذایی کم فیبر و پرچرب، بیماری‌های التهابی روده (مانند کرون یا کولیت اولسراتیو) و سبک زندگی ناسالم است.
بیشتر بدانید: سرطان ریه و روش های درمان آن
علائم سرطان روده
سرطان روده در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد، اما با پیشرفت بیماری، علائم زیر می‌توانند بروز کنند:
- تغییر در عادات روده مانند اسهال یا یبوست طولانی مدت
- وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه رنگ
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- احساس خستگی یا ضعف مداوم
- درد یا ناراحتی مداوم در شکم
- احساس تخلیه ناقص روده پس از اجابت مزاج
- نفخ شکمی یا گاز زیاد
تشخیص سریع از طریق کولونوسکوپی و آزمایشات خونی می‌تواند نقش مهمی در درمان موفقیت آمیز سرطان روده داشته باشد.
بیشتر بدانید: درمان سرطان پروستات؛ راهنمای کامل برای انتخاب بهترین روش درمانی
گریدهای سرطان روده
گرید سرطان روده نشان دهنده میزان تمایز سلول‌های سرطانی نسبت به سلول‌های سالم روده است. گرید بالاتر به معنای رشد سریعتر و رفتار تهاجمی سلول‌های سرطانی است. گریدهای اصلی سرطان روده به صورت زیر دسته بندی می‌شوند:
- گرید ۱ (Low Grade یا Well Differentiated): سلول‌ها شباهت زیادی به سلول‌های طبیعی دارند و رشد آهسته ای دارند.
- گرید ۲ (Moderately Differentiated): سلول‌ها از نظر ساختار بینابین هستند، نه کاملا طبیعی و نه کاملا غیر عادی.
- گرید ۳ (High Grade یا Poorly Differentiated): سلول‌ها به طور کامل متفاوت از سلول‌های طبیعی هستند و به سرعت تکثیر می‌شوند.
- گرید ۴ (Undifferentiated): سلول‌ها بسیار بی نظم و بسیار تهاجمی هستند.
گرید سرطان در کنار مرحله بندی (Stage) مورد استفاده قرار می‌گیرد تا بهترین برنامه درمانی برای بیمار تعیین شود.
خطرات و عوارض سرطان روده
در صورت عدم درمان به موقع، سرطان روده می‌تواند عوارض و خطرات جدی برای بیمار به همراه داشته باشد، از جمله:
- انسداد روده: رشد توده سرطانی می‌تواند مسیر عبور مواد در روده را مسدود کند.
- خونریزی مزمن: باعث کم خونی و ضعف عمومی بدن می‌شود.
- گسترش به کبد، ریه یا استخوان‌ها: متاستاز می‌تواند عملکرد اندام‌های حیاتی را مختل کند.
- پارگی روده یا التهاب شدید: در مراحل پیشرفته ممکن است پارگی یا عفونت گسترده ایجاد شود.
- مشکلات روانی: افسردگی، اضطراب و کاهش کیفیت زندگی از جمله پیامدهای روانی این بیماری هستند.
بیشتر بدانید: رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS) چیست؟ درمان تومورهای مغزی و عصبی
راه های درمان سرطان روده
درمان سرطان روده به مرحله بیماری، گرید سلولی، وضعیت سلامت کلی بیمار و ترجیحات شخصی او بستگی دارد. روش‌های درمانی رایج عبارتند از:
1. جراحی
پرطرفدارترین و موثرترین روش درمان در مراحل اولیه سرطان روده است. جراحی می‌تواند شامل برداشتن پولیپ‌ها، قسمت سرطانی روده یا حتی کل روده بزرگ باشد. در برخی موارد، نیاز به ایجاد استوما (دهانه ای برای خروج مدفوع) وجود دارد.
2. شیمی درمانی (Chemotherapy)
در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. این روش معمولاً بعد از جراحی و در مراحل پیشرفته سرطان تجویز می‌شود. شیمی درمانی به کاهش اندازه توده و جلوگیری از بازگشت سرطان کمک می‌کند.
3. پرتودرمانی (Radiation Therapy)
در موارد خاص، خصوصا در سرطان رکتوم، پرتودرمانی قبل یا بعد از جراحی تجویز می‌شود. این روش با استفاده از اشعه، سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد و باعث کاهش اندازه تومور می‌شود.
4. ایمنی درمانی (Immunotherapy)
نوع جدیدی از درمان که سیستم ایمنی بدن را برای شناسایی و مبارزه با سلول‌های سرطانی تحریک می‌کند. در برخی بیماران، به ویژه برای کسانی با جهش‌های ژنتیکی خاصی، نتایج بهتری دارد.
سرطان روده خوش خیم است یا بدخیم؟
پاسخ این سوال بستگی به نوع ضایعه ای دارد که در روده یافت می‌شود. بسیاری از ضایعات اولیه در روده به صورت پولیپ‌های خوش خیم هستند، اما اگر این پولیپ‌ها برداشته نشوند، ممکن است به سرطان بدخیم تبدیل شوند.
بنابراین، در مراحل اولیه می‌توان گفت برخی تغییرات خوش خیم هستند، اما سرطان روده در اصل یک بیماری بدخیم محسوب می‌شود که در صورت پیشرفت می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. بررسی‌های دوره‌ای و غربالگری برای تشخیص در زمان مناسب اهمیت زیادی دارد.
عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان روده
شیمی درمانی با وجود اثرات درمانی، می‌تواند عوارضی نیز به همراه داشته باشد که شدت آن بسته به داروی مورد استفاده، دوز و وضعیت جسمی بیمار متفاوت است:
- تهوع و استفراغ
- ریزش مو
- ضعف و خستگی مفرط
- کاهش گلبول‌های سفید و ضعف سیستم ایمنی
- زخم‌های دهانی و مشکلات گوارشی
- آسیب به اعصاب محیطی (نوروپاتی محیطی)
- تغییر در حس چشایی و کاهش اشتها
پزشکان اصولا داروهایی برای کاهش عوارض شیمی درمانی تجویز می‌کنند و برنامه‌های تغذیه‌ای خاصی نیز به بیمار داده می‌شود تا مقاومت بدن حفظ شود.
آیا فرد بعد از درمان سرطان روده می‌تواند به زندگی طبیعی خود بازگردد؟
بله، بسیاری از بیماران پس از اتمام مراحل درمان و با بهبودی کامل می‌توانند به زندگی عادی خود بازگردند، به خصوص اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شده باشد. بازگشت به زندگی طبیعی وابسته به عوامل زیر است:
- مرحله بیماری هنگام تشخیص
- نوع درمان و میزان موفقیت آن
- پیگیری و کنترل های منظم پزشکی
- رعایت سبک زندگی سالم، از جمله رژیم غذایی متعادل و ورزش
- حمایت روانی و اجتماعی
برخی بیماران ممکن است برای مدتی با آثار باقی مانده از درمان (مانند خستگی یا مشکلات گوارشی) مواجه شوند، اما با گذر زمان این علائم کاهش می‌یابند. توانبخشی، مشاوره روانشناسی، گروه‌های حمایتی و مراقبت‌های پیگیرانه می‌توانند نقش مهمی در بازگشت کامل به روال طبیعی زندگی ایفا کنند.
نتیجه گیری
سرطان روده یکی از بیماری‌های جدی اما قابل درمان است، مخصوصا در صورت تشخیص زود هنگام. علائم هشدار دهنده نباید نادیده گرفته شوند و غربالگری منظم در افراد بالای ۵۰ سال اهمیت دارد. با پیشرفت‌های پزشکی در حوزه درمان‌های ترکیبی، امید به بهبودی کامل در بیماران به طور قابل توجهی افزایش یافته است. آگاهی، پیشگیری و مراجعه به موقع به پزشک متخصص دکتر سمیرا خالدی، کلید اصلی کنترل سرطان روده است.
