رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن (SBRT) یک روش نوین و دقیق در درمان تومورها و بیماری‌های سرطانی است که به کمک فناوری‌های پیشرفته تصویربرداری، هدف‌گیری و درمان را با دقتی بی‌سابقه امکان پذیر می‌سازد. این درمان برای تومورهای کوچک و محدود در نواحی مختلف بدن مانند ریه، کبد و مغز موثر است و بدون نیاز به جراحی، تابش دقیقی به سلول‌های سرطانی وارد می‌کند که در این مقاله بیشتر توضیح خواهیم داد، تا بتوانید در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید.
رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن چیست؟
در رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن، چندین پرتو پر انرژی از زوایای مختلف به نقطه خاصی از تومور تابیده می‌شود. این پرتوها به طور همزمان از طریق تصاویر سه بعدی دقیق هدایت شده و خیلی دقیق به هدف می‌رسند، به طوری‌که با حداقل آسیب به بافت‌های سالم اطراف، حداکثر تاثیر را بر سلول‌های سرطانی می‌گذارند. این درمان در مقایسه با روش‌های قدیمی‌تری که نیاز به دوزهای بالاتر و دوره‌های طولانی‌تر درمان داشتند، مزایای بسیاری دارد. این تکنیک پیشرفته علاوه بر دقت بالا، زمان درمان کوتاهی را نیز به همراه دارد. در بسیاری از موارد، بیمار تنها به چند جلسه درمان نیاز دارد که هر کدام تنها چند دقیقه به طول می‌انجامند. بنابراین، بیمار به راحتی به زندگی روزمره خود بازمی‌گردد و از کمترین درد و ناراحتی ممکن برخوردار خواهد بود.
کاربردهای رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن
رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن (SBRT) به عنوان یک درمان پیشرفته و دقیق، کاربردهای گسترده‌ای در درمان انواع مختلف سرطان‌ها و تومورها دارد. این روش به‌ویژه برای بیمارانی که نیاز به درمان‌های هدفمند و کم‌عارضه دارند، بسیار مؤثر است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن اشاره می‌شود:
- سرطان ریه: یکی از اصلی ترین کاربردهای SBRT درمان تومورهای ریه است. این روش برای تومورهای کوچک که در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند، موثر است. با استفاده از SBRT، می‌توان بدون نیاز به جراحی، تومور را با دقت بالایی هدف قرار داد و درمان کرد.
- سرطان کبد: در مواردی که سرطان کبد محدود به یک یا چند ناحیه خاص باشد، SBRT می‌تواند جایگزین جراحی یا پیوند کبد شود. این روش باعث درمان موثر و بدون آسیب به بافت‌های سالم اطراف می‌شود.
- سرطان پانکراس: SBRT به عنوان یک گزینه درمانی برای تومورهای پانکراس که به دلیل موقعیت حساس نمی‌توانند جراحی شوند، کاربرد دارد. این روش به کاهش اندازه تومور و کنترل بیماری کمک می‌کند.
- متاستازهای مغزی: یکی از کاربردهای مهم SBRT در درمان متاستازهای مغزی است. این روش با دقت بالا، تومورهای مغزی را هدف قرار داده و بدون آسیب به بافت‌های سالم مغز، اثرگذاری بالایی خواهد داشت.
- سرطان پروستات: SBRT می‌تواند به عنوان درمانی برای سرطان پروستات به کار رود، به‌ویژه در مواردی که سرطان در مراحل اولیه باشد یا سرطان‌های مقاوم به درمان‌های دیگر وجود داشته باشد.
- سرطان روده بزرگ: برای برخی از تومورهای روده بزرگ که قابل جراحی نیستند یا در نواحی غیرقابل دسترس قرار دارند، SBRT می‌تواند یک درمان موثر باشد.
- درمان عوارض پس از جراحی یا رادیوتراپی قبلی: در برخی موارد، اگر تومور بعد از درمان‌های قبلی مجددا رشد کند یا عوارضی از جمله برگشت تومورهای کوچک رخ دهد، SBRT می‌تواند برای کاهش حجم تومور و پیشگیری از گسترش آن مفید باشد.
- تومورهای متاستاتیک در اندام‌های مختلف: SBRT برای درمان متاستازهای تومورهای سرطانی که در اندام‌های مختلف بدن مانند کبد، ریه، یا نخاع گسترش یافته‌اند، استفاده می‌شود. این روش برای متاستاز هایی که در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شوند و نیاز به درمان هدفمند دارند، کارآمد است.
چه کسانی باید رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن انجام دهند؟
SBRT یک روش درمانی پیشرفته است که به دلیل دقت بالا و تابش هدفمند پرتوها، برای گروه خاصی از بیماران مناسب است. این درمان برای کسانی که به درمان های دیگر مانند جراحی یا شیمی درمانی پاسخ نمی‌دهند یا به دلیل وضعیت پزشکی خاص قادر به انجام جراحی نیستند، مفید است.
- بیماران با تومورهای کوچک یا محدود: افرادی که دچار تومورهایی در مراحل اولیه و در نواحی خاص بدن هستند، مانند سرطان ریه، کبد یا پانکراس، می‌توانند از رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن بهره‌مند شوند. این روش برای درمان تومورهایی که به‌طور دقیق قابل شناسایی هستند و اندازه کوچکی دارند، مناسب است.
- بیماران با تومورهایی که قابل جراحی نیستند: افرادی که به دلایل مختلف، مانند موقعیت تومور یا شرایط جسمانی خاص، قادر به انجام جراحی نیستند، می‌توانند از این روش استفاده کنند. برای مثال، تومورهایی که در نواحی حساس بدن قرار دارند و جراحی آن‌ها خطرات زیادی به همراه دارد، می‌توانند با SBRT درمان شوند.
بیشتر بدانید: درمان سرطان با براکی تراپی؛ چقدر موثر است؟
- بیمارانی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند: کسانی که به شیمی درمانی یا درمان‌های دیگر جواب نمی‌دهند و نیاز به گزینه‌های درمانی دقیق و مؤثر دارند، رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن برایشان مناسب است. این روش در بیمارانی که به درمان‌های رایج دیگر مقاوم هستند، اثربخش خواهد بود.
- بیماران با متاستاز های توموری: افرادی که دچار متاستاز های سرطانی در بخش‌های مختلف بدن (مانند ریه، کبد یا مغز) هستند، از این روش برای درمان تومورهای متاستاتیک بهره ببرند. SBRT برای متاستاز هایی که در یک یا دو نقطه محدود شده‌اند، مناسب است.
- افرادی که نیاز به درمان هدفمند دارند: افرادی که تومور آن‌ها در نزدیکی ساختارهای حساس یا اعضای حیاتی بدن قرار دارد و نیاز به درمان بسیار دقیق دارند، می‌توانند از SBRT استفاده کنند. این روش به دلیل دقت بالا و توانایی هدف قرار دادن دقیق تومور، کمترین آسیب را به بافت‌های سالم اطراف وارد می‌کند.
- بیمارانی که توان تحمل درمان‌های طولانی تر را ندارند: SBRT زمان درمان کمتری نسبت به روش‌های سنتی دارد، بنابراین بیمارانی که قادر به تحمل دوره‌های طولانی درمانی نیستند، می‌توانند از این روش سریع و موثر بهره برداری کنند.
- بیمارانی با وضعیت پزشکی خاص: افرادی که به دلایل پزشکی مانند مشکلات قلبی یا تنفسی شدید، به جراحی‌های پیچیده نیاز دارند و شرایط عمومی آن‌ها مناسب جراحی نیست، از این روش بدون خطرات جراحی استفاده خواهند کرد.
رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن چه عوارضی دارد؟
- خستگی و احساس ضعف
- درد یا ناراحتی در ناحیه درمان شده
- تهوع و استفراغ در صورت درمان تومورهایی که به نواحی معده یا دستگاه گوارش نزدیک هستند.
- آسیب به بافت‌های سالم اطراف
- ریزش مو در صورت درمان تومورهایی که به سر یا نواحی اطراف آن مربوط هستند.
- مشکلات تنفسی در صورتی که تومور در ریه‌ها یا نواحی اطراف آن قرار داشته باشد.
- برخی بیماران ممکن است پس از درمان، اشتهای خود را کاهش یابند.
- التهاب بافت‌های درمان شده
- تغییرات پوستی مانند قرمزی، خشکی یا تحریک
- در برخی موارد نادر، ممکن است عوارضی مانند آسیب به عروق خونی یا بافت‌های عصبی به وجود آید که ممکن است ماه ها یا حتی سال‌ها بعد بروز کند.
اگر تومور در نزدیکی اندام‌های حیاتی قرار داشته باشد، ممکن است درمان موجب کاهش عملکرد آن اندام‌ها شود.
بیشتر بدانید: شیمی درمانی انواع سرطان | آنچه باید بدانید
رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن چند جلسه است؟
تعداد جلسات رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن کمتر از روش‌های سنتی پرتو درمانی است و به طور معمول بین ۱ تا ۵ جلسه متغیر است. تعداد دقیق جلسات بسته به اندازه، محل تومور، نوع سرطان و شرایط کلی بیمار توسط تیم درمانی تعیین می‌شود. برخلاف پرتودرمانی معمول که ممکن است نیاز به جلسات روزانه طی چندین هفته داشته باشد، SBRT با دوز بالاتری از پرتو در هر جلسه، درمان را در زمان کوتاه‌تری انجام می‌دهد.
این ویژگی باعث کاهش تعداد مراجعات بیمار به مرکز درمانی شده و در عین حال اثربخشی بالایی دارد. فاصله بین جلسات نیز ممکن است بین یک تا چند روز باشد تا بدن زمان لازم برای ترمیم بافت‌های سالم را داشته باشد که البته این مورد را پزشک تعیین می‌کند. دکتر سمیرا خالدی در زمینه این نوع درمان مهارت و تجربه بالایی دارند.
آیا رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن درمان قطعی است؟
رادیوتراپی استریوتاکتیک بدن (SBRT) در بسیاری از موارد درمانی بسیار موثر و موفقیت‌آمیز خواهد بود، اما نمی‌توان آن را همیشه به عنوان درمان قطعی معرفی کرد. در برخی از تومورهای کوچک و موضعی (مثل تومورهای اولیه ریه یا کبد در مراحل اولیه)، SBRT به نابودی کامل سلول های سرطانی منجر می‌شود و در این موارد، احتمال بهبودی کامل وجود دارد. با این حال، در مواردی که بیماری پیشرفته تر یا متاستاتیک باشد، هدف SBRT بیشتر کنترل رشد تومور و کاهش علائم و بهبود است تا درمان کامل و قطعی.
