درمان تومور مغزی که یکی از بیماری‌های جدی و پیچیده سیستم عصبی مرکزی است، نیازمند تشخیص سریع و درمان تخصصی است. پیشرفتهای علم پزشکی در سال‌های اخیر باعث شده روش‌های درمانی متعددی از جمله جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی برای مقابله با این بیماری به کار گرفته شوند. در این میان، رادیوتراپی خصوصا با تکنیک‌های پیشرفته مانند SRS به عنوان یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان تومور مغزی شناخته می‌شود. در این مقاله با ما همراه باشید تا با ابعاد مختلف این بیماری و نقش حیاتی رادیوتراپی در درمان آن آشنا شوید.
تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی به رشد غیر طبیعی سلول‌ها در بافت مغز یا نواحی اطراف آن گفته می‌شود. این تومورها می‌توانند خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. بسته به نوع، اندازه و محل قرارگیری تومور، علائم آن می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
معروف ترین علائم تومور مغزی عبارتند از:
- سردردهای مزمن و شدید و ادامه دار در طولانی مدت
- حالت تهوع و استفراغ
- مشکلات بینایی
- اختلالات حافظه و تمرکز
- تشنج
تومورها ممکن است اولیه (منشا گرفته از خود مغز) یا متاستاتیک (گسترش یافته از سایر قسمت‌های بدن) باشند. تشخیص سریع و انتخاب روش درمانی مناسب نقش حیاتی در کنترل بیماری دارد.
بیشتر بدانید: رادیوتراپی سه بعدی (3D-CRT)؛ گامی دقیق در درمان سرطان
روش‌های تشخیص تومور مغزی
برای تشخیص دقیق تومور مغزی، پزشکان از مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و روش‌های تصویر برداری استفاده می‌کنند. مهم ترین این روش‌ها شامل موارد زیر است:
- تصویر برداری MRI: تصویر برداری رزونانس مغناطیسی یکی از دقیقترین روش‌ها برای مشاهده ساختار مغز و تشخیص تومورهاست.
- CT اسکن: در برخی موارد، به ویژه در شرایط اورژانسی، سی تی اسکن به تشخیص سریع تومور کمک می‌کند.
- بیوپسی مغزی: نمونه برداری از بافت مغزی برای بررسی نوع سلول‌های تومور و تعیین خوش خیم یا بد خیم بودن آن.
- آزمایشات نورولوژیکی: بررسی عملکرد حواس، هماهنگی حرکتی، و واکنش‌های عصبی بیمار.
مراحل درمان تومور مغزی
درمان تومور مغزی به نوع، اندازه، موقعیت تومور و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. مراحل کلی درمان عبارت است از:
- جراحی: در صورت امکان، جراحی برای خارج کردن کامل یا بخشی از تومور انجام می‌شود.
- رادیوتراپی (پرتودرمانی): استفاده از اشعه برای تخریب سلول‌های سرطانی و جلوگیری از رشد بیشتر آن‌ها.
- شیمی درمانی: تجویز داروهای خاص برای هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی.
- درمان هدفمند (Targeted Therapy): درمان‌هایی که به طور خاص بر روی ویژگی‌های مولکولی سلول‌های توموری تمرکز دارند.
- توانبخشی و فیزیوتراپی: برای کمک به بازیابی عملکردهای عصبی و حرکتی بافت بدن.
آیا تومور مغزی درمان قطعی دارد؟
پاسخ به این سوال به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله:
- نوع تومور (خوش خیم یا بدخیم)
- مرحله پیشرفت بیماری
- محل تومور
- سن و وضعیت سلامت عمومی بیمار
برخی از تومورهای خوش خیم با یک جراحی قابل درمان کامل و قطعی هستند، اما تومورهای بد خیم نیاز به انجام درمان‌های ترکیبی و پیگیری مستمر و مراقبت‌ههای بعد از درمان تومور مغزی دارند. حتی اگر درمان قطعی ممکن نباشد، روش‌هایی مانند رادیوتراپی پیشرفته می‌توانند به کنترل رشد تومور، کاهش علائم و افزایش کیفیت زندگی بیمار کمک کنند.
بیشتر بدانید: رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS) چیست؟
نقش رادیوتراپی SRS در درمان تومور مغزی
SRS یا جراحی رادیویی (Stereotactic Radiosurgery) یک روش پیشرفته رادیوتراپی است که با دقت بالا و بدون نیاز به جراحی باز، به نابودی سلول‌های توموری کمک چشمگیری می‌کند.
مزایای رادیوتراپی SRS:
- دقت بسیار بالا: با تمرکز اشعه بر نقطه خاصی از مغز، بافت‌های سالم اطراف کمتر آسیب می‌بینند.
- غیر تهاجمی: نیازی به برش جراحی یا بستری طولانی مدت نیست.
- مناسب برای تومورهای غیر قابل جراحی: در مواردی خاص تومورهایی که در نواحی حساس یا عمقی مغز قرار دارند، SRS یک گزینه درمانی بسیار موثر است.
- کاهش دوره نقاهت: برخلاف جراحی سنتی، رادیوتراپی SRS نیاز به دوره درمان و نقاهت طولانی ندارد.
SRS اصولا در یک یا چند جلسه انجام می‌شود و برای درمان تومورهای کوچک، متاستاز مغزی و حتی تومورهای عود کننده کاربرد دارد.
تومور مغزی بیشتر در چه سنی ایجاد می‌شود؟
تومور مغزی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما برخی گروه‌های سنی نسبتا در معرض خطر بیشتری هستند:
- کودکان و نوجوانان: برخی تومورها مانند مدولوپلاستوما و گلیوما در کودکی شایع تر هستند.
- افراد میانسال و سالمندان: تومورهایی مانند مننژیوم، گلیوبلاستوما و متاستازهای مغزی در این سنین شیوع بیشتری دارند.
به صورت کلی، عواملی مانند ژنتیک، سابقه قرارگیری در معرض پرتو، نقص‌های ایمنی و سابقه خانوادگی می‌توانند در بروز این بیماری موثر باشند.
جراحی یا رادیوتراپی تومور مغزی؛ کدام بهتر است؟
پاسخ به این سوال به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی‌توان برای همه بیماران یک نسخه واحد پیچید. در بسیاری از موارد، پزشکان از ترکیب هر دو روش برای دستیابی به بهترین نتیجه درمانی استفاده می‌کنند.
اگر تومور در ناحیه‌ای از مغز قرار دارد که به راحتی قابل دسترسی است و احتمال آسیب به بافت‌های حیاتی پایین است، جراحی می‌تواند گزینه مناسبی باشد. با جراحی می‌توان بخشی یا کل تومور را خارج کرد و فشار روی بافت مغز را کاهش داد. اما این روش تهاجمی است و ممکن است نیاز به بستری، بیهوشی عمومی و دوره نقاهت بلند مدتی داشته باشد. همچنین خطراتی مانند خونریزی، عفونت یا آسیب به بافت‌های سالم مغز نیز وجود دارد.
در مقابل، رادیوتراپی یک روش کم خطرتر است که با استفاده از پرتوهای پرانرژی به تخریب سلول‌های توموری می‌پردازد. این روش در اکثر موارد برای تومورهایی که در اعماق مغز یا نواحی حساس قرار دارند و امکان جراحی آن‌ها وجود ندارد، کاربرد دارد. همچنین در بیمارانی که به دلایل جسمی نمی‌توانند جراحی انجام دهند یا در مواردی که تومور عود کرده است، رادیوتراپی به خصوص با تکنیک‌های پیشرفتهای مثل SRS می‌تواند بسیار موثر باشد.
بنابراین، انتخاب بین جراحی و رادیوتراپی باید براساس نوع تومور، اندازه و محل آن، شرایط عمومی بیمار و تشخیص پزشک متخصص انجام شود. در اغلب موارد، تصمیم گیری نهایی به صورت تیمی بین جراح مغز و اعصاب، متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی و دیگر اعضای تیم درمانی صورت می‌گیرد تا بهترین نتیجه حاصل شود.
بهترین متخصص رادیوتراپی تومور مغزی در تهران
در مسیر درمان تومور مغزی، انتخاب پزشک متخصص نقش کلیدی دارد. دکتر سمیرا خالدی متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی، یکی از برجسته ترین پزشکان فعال در این حوزه در تهران است.
چرا دکتر سمیرا خالدی؟
- دارای تجربه بالا در درمان تومورهای مغزی با تکنیک‌های پیشرفته
- بهره‌گیری از دستگاه‌های مدرن رادیوتراپی مانند SRS و IMRT
- برخورد حرفه‌ای و دلسوزانه با بیماران
- همکاری با تیم تخصصی نورولوژی، جراحی مغز و اعصاب و روانشناسی برای درمان جامع بیماران
بسیاری از بیماران مبتلا به تومور مغزی پس از مراجعه به دکتر خالدی و طی کردن جلسات درمان، توانسته‌اند زندگی عادی و با کیفیتی را دوباره تجربه کنند.
کلام پایانی
تومور مغزی یک بیماری پیچیده است که می‌تواند زندگی بیمار و اطرافیان او را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، پیشرفتهای پزشکی به خصوص در حوزه رادیوتراپی و تکنولوژی‌های نوینی مانند SRS، امید تازه‌ای برای درمان این بیماری فراهم کرده‌اند. اگرچه درمان قطعی برخی از تومورها ممکن نیست، اما می‌توان با انتخاب پزشک متخصص، تشخیص دقیق و درمان به موقع، کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با تومور مغزی روبرو هستید، پیشنهاد می‌کنیم با متخصصی مانند دکتر سمیرا خالدی مشورت کنید تا بهترین مسیر درمانی برای شما طراحی شود.
