براکی تراپی، یکی از روش‌های نوین درمان سرطان است که با دقتی بالا و کمترین آسیب به بافت‌های سالم اطراف، جایگاه ویژه‌ای در دنیای پزشکی امروز یافته است. در این روش، منبع پرتو مستقیما در داخل یا نزدیک بافت سرطانی قرار می‌گیرد و این چیزی است که آن را از سایر روش‌های پرتودرمانی متمایز می‌سازد. این شیوه به پزشکان امکان می‌دهد تا دوز بالاتری از پرتو را به‌طور موضعی به بافت بیمار وارد کنند، بدون آنکه به اندام های سالم صدمه‌ای وارد شود.
براکی تراپی چیست؟
براکی تراپی (Brachytherapy) نوعی از پرتو درمانی داخلی است که در آن، منبع تابش اشعه مستقیم داخل تومور سرطانی قرار داده می‌شود. برخلاف پرتودرمانی خارجی که اشعه از بیرون بدن به سمت ناحیه هدف تابانده می‌شود، در براکی‌تراپی، اشعه از فاصله‌ای بسیار نزدیک یا حتی از درون بافت سرطانی تابیده می‌شود. براکی تراپی برای درمان برخی از سرطان‌ها مانند سرطان پروستات، دهانه رحم، پستان و گاهی پوست به‌کار می‌رود و به صورت موقت یا دائمی قابل انجام است. بسته به نوع سرطان و شرایط بیمار، براکی تراپی ممکن است به تنهایی یا همراه با سایر روش‌های درمانی مانند جراحی یا شیمی درمانی استفاده شود.
مزایای براکی تراپی نسبت به دیگر روش‌ها
- درمان هدفمند: اشعه در داخل یا کنار تومور قرار می‌گیرد و اثر دقیقتری بر بافت سرطانی دارد.
- حداقل آسیب به بافت‌های سالم: به دلیل متمرکز بودن اشعه، بافت‌های اطراف کمترین آسیب را می‌بینند.
- زمان درمان کوتاه‌تر: در مقایسه با پرتودرمانی خارجی، جلسات درمانی کمتر و مدت زمان کوتاه تری دارد.
- دوره نقاهت کوتاه: بیماران معمولا سریع به فعالیت‌های روزمره خود بازمی‌گردند.
- عوارض جانبی کمتر: به دلیل دوز موضعی و محدود اشعه، احتمال بروز عوارض جانبی کاهش می‌یابد.
- قابلیت ترکیب با سایر درمان‌ها: می‌توان براکی تراپی را در کنار جراحی یا شیمی درمانی برای نتایج بهتر به‌کار برد.
- درمان سرپایی: در بسیاری از موارد نیازی به بستری طولانی مدت در بیمارستان نیست.
بیشتر بدانید: شیمی درمانی انواع سرطان ؛ آنچه باید بدانید
براکی تراپی چطور انجام می‌شود؟
براکی تراپی به گونه‌ای طراحی شده که اشعه را از نزدیک‌ترین فاصله ممکن به بافت سرطانی وارد کند. برای انجام این روش، پزشک بسته به نوع و محل سرطان، منبع رادیواکتیو را از طریق ابزارهای خاص مانند لوله های نازک (کاتتر)، سوزن یا ایمپلنت‌های کوچک، درون تومور یا در مجاورت آن قرار می‌دهد. این منبع می‌تواند برای مدت کوتاه (براکی تراپی موقت) یا به‌صورت دائمی در بدن باقی بماند. مدت زمان باقی ماندن منبع در محل بستگی به شدت اشعه و نوع سرطان دارد.
در برخی موارد، درمان در محیط بیمارستانی و تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی انجام می‌شود، اما در موارد ساده، ممکن است به صورت سرپایی صورت گیرد. پس از پایان دوره درمان، در صورت موقتی بودن، منبع رادیواکتیو خارج می‌شود، ولی اگر دائمی باشد، دیگر نیازی به خارج‌کردن آن نیست و در بدن باقی می‌ماند، بدون اینکه مشکلی ایجاد کند.
براکی تراپی برای چه کسانی مناسب است؟
براکی تراپی برای بیمارانی مناسب است که دچار انواع خاصی از سرطان هستند و تومور آن‌ها در ناحیه‌ای قرار دارد که امکان دسترسی مستقیم به آن وجود دارد. این روش معمولا برای افراد مبتلا به سرطان پروستات، دهانه رحم، رحم، پستان، مری، ریه، مقعد و پوست توصیه می‌شود. همچنین بیمارانی که به دنبال درمان موضعی با حداقل عوارض جانبی هستند یا به دلایل پزشکی نمی‌توانند تحت جراحی یا پرتو درمانی خارجی قرار بگیرند، گزینه‌های مناسبی برای این روش به شمار می‌روند.
دکتر سمیرا خالدی با در نظر گرفتن نوع سرطان، مرحله بیماری، محل دقیق تومور، سلامت عمومی بیمار و اهداف درمانی، تصمیم می‌گیرد که آیا براکی تراپی بهترین گزینه برای فرد است یا خیر.
آمادگی قبل از براکی تراپی
آمادگی قبل از براکی تراپی بسته به نوع سرطان و محل درمان متفاوت است، اما چند مرحله کلی وجود دارد که بیماران باید آن‌ها را رعایت کنند:
- انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری: پزشک ممکن است برای برنامه ریزی دقیق درمان، آزمایش خون، MRI، سی تی اسکن یا سونوگرافی تجویز کند.
- قطع مصرف برخی داروها: داروهای رقیق کننده خون یا مکمل‌هایی که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند، ممکن است با نظر پزشک موقتا قطع شوند.
- آمادگی روده یا مثانه: در برخی موارد، بیمار باید پیش از درمان روده خود را تخلیه کند یا مثانه را خالی یا پر نگه دارد که با دستورالعمل خاص انجام می‌شود.
- ناشتا بودن: اگر براکی تراپی تحت بیهوشی یا بی حسی انجام شود، ممکن است لازم باشد چند ساعت قبل از درمان چیزی نخورید یا ننوشید.
- آمادگی ذهنی و اطلاعاتی: آگاهی از روند درمان، صحبت با پزشک در مورد جزئیات، پرسیدن سوالات و همراه داشتن یک فرد پشتیبان می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
- لباس راحت و بدون زیورآلات: در روز درمان بهتر است لباس‌های راحت بپوشید و از همراه داشتن زیورآلات خودداری کنید.
بیشتر بدانید: رادیوسرجری استریوتاکتیک (SRS) چیست؟ درمان تومورهای مغزی و عصبی
نتایج براکی تراپی چه زمانی مشخص می‌شود؟
نتایج براکی‌تراپی اغلب بلافاصله پس از پایان درمان قابل مشاهده نیست، بلکه طی هفته‌ها یا ماه‌ها به تدریج ظاهر می‌شود. از آنجا که اشعه به مرور زمان باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی می‌شود، تاثیر اصلی درمان در بازه‌ای چند هفته‌ای تا چند ماهه قابل ارزیابی است.
پزشک با بررسی‌های دوره‌ای، از جمله آزمایش‌های خون، تصویربرداری (مانند MRI یا سی تی اسکن) و معاینه بالینی، روند پاسخ‌دهی بدن به درمان را دنبال می‌کند. در مورد سرطان‌هایی مانند پروستات یا دهانه رحم، ممکن است چند ماه طول بکشد تا کاهش کامل تومور یا توقف رشد آن به‌طور قطعی تایید شود. همچنین گاهی علائم بهبودی، مانند کاهش درد یا بهبود عملکرد عضو، زودتر از نتایج تصویربرداری احساس می‌شود. بنابراین، پیگیری‌های منظم پس از براکی تراپی نقش کلیدی در ارزیابی اثربخشی درمان دارند.
اقدامات بعد از درمان با براکی تراپی
- بدن پس از دریافت اشعه نیاز به زمان برای بازیابی دارد. استراحت و خواب کافی به روند بهبود کمک می‌کند.
در صورت وجود پانسمان یا زخم در محل ورود ابزار، تمیزی و خشک نگه‌داشتن آن ناحیه اهمیت دارد. - تا مدتی بعد از درمان، باید از بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت‌های شدید بدنی پرهیز شود.
- داروهای تجویز شده برای کنترل درد یا پیشگیری از عفونت باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.
- اگر منبع رادیواکتیو به صورت دائمی در بدن باقی مانده باشد، ممکن است به طور موقت محدودیت‌هایی در تماس نزدیک با کودکان یا زنان باردار وجود داشته باشد.
- ویزیت‌های دوره‌ای برای بررسی روند درمان، کنترل عوارض احتمالی و انجام آزمایش‌های لازم ضروری است.
بروز تب، خونریزی، درد شدید، ترشح غیرطبیعی یا احساس ناراحتی باید سریعا به پزشک گزارش شود. - بسته به ناحیه درمان، ممکن است توصیه‌هایی در مورد غذاهای نرم، پرهیز از غذاهای تند یا پرچرب داده شود.
سوالات متداول:
براکی تراپی می‌تواند در بسیاری از موارد به عنوان یک درمان موثر برای سرطان عمل کند، اما این به تنهایی تضمین‌کننده درمان قطعی نیست. اثربخشی پرتودرمانی داخلی به عوامل مختلفی از جمله نوع سرطان، مرحله آن، محل تومور و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. برای برخی از سرطان‌ها، مانند سرطان پروستات یا دهانه رحم، براکی‌تراپی ممکن است به‌طور کامل تومور را از بین ببرد و به درمان قطعی منجر شود. اما در دیگر موارد، ممکن است درمان تکمیلی یا ادامه دار (مانند جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی خارجی) لازم باشد تا اطمینان حاصل شود که سلول‌های سرطانی به‌طور کامل از بدن پاک شده‌اند. بنابراین، براکی‌تراپی به عنوان یک روش درمانی موثر شناخته می‌شود، اما در بسیاری از موارد، درمان قطعی نیاز به ترکیب با سایر روش‌های درمانی دارد.
