شیمی درمانی انواع سرطان | آنچه باید بدانید

شیمی‌ درمانی یکی از کلیدی‌ ترین روش‌های درمان سرطان است که به‌ طور گسترده‌ای در پزشکی مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش درمانی، با بهره‌ گیری از داروهای سایتوتوکسیک توانسته است جایگاه ویژه‌ای در درمان بیماری‌های مختلف سرطان‌ پیدا کند. با توجه به رشد سریع علم پزشکی و پیشرفت‌های مواد دارویی، شیمی‌ درمانی به یکی از موثرترین و کارآمدترین روش‌ها در درمان سرطان تبدیل شده است. 

شیمی درمانی چیست؟

شیمی‌ درمانی به معنی استفاده از داروهای شیمیایی است که با هدف تخریب و جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی طراحی و توسعه داده شده‌اند. این داروها با مهار فرآیندهای حیاتی در سلول‌ها، مانند تقسیم و بین رفتن سلول، موجب مرگ سلول‌های سرطانی می‌شوند. شیمی‌ درمانی می‌تواند به عنوان روش اصلی درمانی یا به‌ عنوان درمان کمکی پس از جراحی یا پرتودرمانی به‌کار رود. ترکیب داروهای مختلف در قالب پروتکل‌های درمانی مختلف، به پزشکان این امکان را می‌دهد تا به‌طور موثرتر با انواع مختلف سرطان مقابله کنند.

شیمی درمانی برای درمان چه بیماری‌هایی به کار می‌رود؟

شیمی‌ درمانی به عنوان یک درمان موثر در زمینه‌های مختلف پزشکی شناخته می‌شود. در زیر به برخی از مهم‌ترین سرطان‌هایی که شیمی درمانی برای درمان آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اشاره می‌کنیم.

• سرطان پستان
• سرطان ریه
• سرطان روده بزرگ
• سرطان پروستات
• سرطان تخمدان
• سرطان خون (لوسمی)
• لنفوم (سرطان غدد لنفاوی)
• سرطان معده
• سرطان کلیه
• سرطان کبد
• سارکوم
• سرطان دهانه رحم

انواع راه‌های شیمی درمانی

شیمی‌ درمانی به دو روش عمده قابل انجام است که در ادامه به توضیحات جزئی تر خواهیم پرداخت.

شیمی درمانی داخل وریدی

این روش رایج‌ ترین نوع شیمی‌ درمانی است و داروها به‌ صورت تزریقی و از طریق یک خط وریدی به بدن وارد می‌شوند. داروها سریعا در جریان خون پخش می‌شوند و به‌ سرعت به سلول‌های سرطانی می‌رسند. این روش برای بیمارانی استفاده می‌شود که نیاز به دوزهای بالا یا درمان‌های سریع دارند.

مصرف داروهای خوراکی

در این روش، بیمار داروهای شیمی‌ درمانی را به‌صورت قرص یا کپسول مصرف می‌کند. این نوع درمان، راحتی بیشتری برای بیمار فراهم می‌سازد و نیاز به بستری شدن را کاهش می‌دهد. اما جذب و دوز دارو در این روش می‌تواند متفاوت باشد، لذا پزشک باید دقت بیشتری به‌عمل آورد.

فرد بیمار در چه مرحله‌ای نیاز به شیمی درمانی دارد؟

تشخیص زمان مناسب برای شروع شیمی‌ درمانی بستگی به نوع و مرحله سرطان و همچنین شرایط عمومی سلامتی بیمار دارد. شیمی درمانی ممکن است بلافاصله پس از تشخیص سرطان و قبل از جراحی به‌ عنوان درمان آغاز شود. هدف از این روش، کوچک کردن تومور برای جراحی راحت‌ تر یا از بین بردن آن با دارو های شیمیایی است. پس از عمل جراحی برای برداشتن تومور، ممکن است شیمی درمانی برای از بین بردن هرگونه سلول سرطانی باقی‌مانده استفاده شود. 

در سرطان‌های پیشرفته یا متاستاتیک، شیمی‌ درمانی به‌عنوان درمان تسکینی به‌کار می‌رود. این درمان به تسکین علائم و کنترل رشد تومور کمک می‌کند. شیمی‌ درمانی ممکن است در ترکیب با پرتو درمانی یا درمان‌های بیولوژیک به‌کار رود. این ترکیب به پزشکان این امکان را می‌دهد تا عوارض را کاهش داده و به‌ طور موثرتری با سرطان مقابله کنند.

عوارض جانبی شیمی درمانی چیست؟

• خستگی شدید یکی از شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین عوارض جانبی شیمی درمانی است که تاثیر قابل توجهی بر فعالیت‌های روزمره بیمار دارد.
• یکی دیگر از عوارض جدی، تهوع و استفراغ ناشی از مصرف داروهای شیمی درمانی است. پزشکان معمولا داروهای ضد تهوع را برای کنترل این عارضه تجویز می‌کنند.
• ریزش مو، یکی دیگر از عوارض جانبی شیمی درمانی است که در بیماران تحت درمان با داروهای قوی‌تر شایع است. این مسئله می‌تواند تاثیر روانی زیادی بر بیماران بگذارد.
• اسهال، یبوست و سایر اختلالات گوارشی نیز از عوارض جانبی شیمی درمانی به شمار می‌آیند و مدیریت آن‌ها نیازمند نظارت دقیق پزشک است.
• شیمی‌ درمانی می‌تواند منجر به کاهش سطح گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌های خون شود که ممکن است خطر عفونت و خونریزی را افزایش دهد.
• بعضی از عوارض ممکن است به‌صورت درازمدت باقی بمانند و نیاز به مراقبت‌های ویژه داشته باشند. به‌ عنوان مثال، آسیب به اندام‌ها مانند قلب یا کلیه‌ها از جمله این عوارض است.

مراحل درمان به روش شیمی درمانی

مراحل درمان به روش شیمی‌ درمانی شامل چند مرحله اصلی است. ابتدا، پزشک با بررسی وضعیت بیماری و نوع سرطان، برنامه درمانی مناسب را تعیین می‌کند. در مرحله بعد، بیمار تحت آزمایش‌های اولیه مانند آزمایش خون و تصویربرداری قرار می‌گیرد تا شرایط عمومی بدن و میزان پیشرفت بیماری مشخص شود. سپس، داروهای شیمی‌ درمانی مناسب به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شود که معمولا به صورت دوره‌ای و در فواصل زمانی مشخص انجام می‌شود. 

هر دوره شیمی‌ درمانی ممکن است به مدت چند هفته یا چند ماه طول بکشد و پس از هر دوره، بیمار تحت ارزیابی مجدد قرار می‌گیرد تا اثربخشی درمان بررسی شود. در نهایت، پس از اتمام دوره‌های شیمی‌ درمانی، پزشک نتایج را تحلیل کرده و تصمیم به ادامه یا تغییر روش درمانی می‌گیرد.

انواع روش‌های تزریق در شیمی درمانی

1. تزریق وریدی (IV): داروها به صورت مستقیم از طریق رگ‌های خونی وارد بدن می‌شوند. این روش رایج‌ ترین نوع تزریق در شیمی درمانی است و معمولا از طریق یک سوزن یا کاتتر انجام می‌شود.
2. تزریق عضلانی (IM): داروها به عضلات بدن تزریق می‌شوند، به عضلات بزرگ مانند عضله ران یا بازو.
3. تزریق زیرجلدی (SC): داروها در لایه چربی زیر پوست تزریق می‌شوند. این روش برای داروهایی استفاده می‌شود که نیاز به جذب آهسته دارند.
4. تزریق داخل خطر (IT): دارو به مایع مغزی نخاعی (CSF) که اطراف مغز و نخاع را احاطه کرده، تزریق می‌شود. این روش برای درمان سرطان‌های مغزی یا مواردی که نیاز به دسترسی به سیستم عصبی مرکزی دارند، استفاده می‌شود.
   تزریق داخل‌شریانی (IA): دارو مستقیما به شریان‌های خاصی که به تومور خونرسانی می‌کنند، تزریق می‌شود. این روش برای درمان تومورهای خاص یا مواردی که نیاز به هدف‌گیری دقیق دارند، به کار می‌رود.

سوالات متداول